Nieuwsoverzicht
Wie op zaterdag 13 augustus de ingang van het Nederlands Openluchtmuseum gepasseerd was kon het onmogelijk ontgaan zijn dat er die dag iets gaande was op het gebied van de beiaard.
Op het grote plein stond – tegen het decor van twee grote Amsterdamse panden – de reizende beiaard van Boudewijn Zwart opgesteld. Op deze dag werd de ‘Doe-beiaard’ aan het publiek voorgesteld. Dit educatieve project is een vervolg op het succesvolle ‘Doe-orgel’. Dit instrument kan als een bouwdoos door kinderen (en volwassenen..) uit elkaar gehaald en weer in elkaar gezet worden. De ‘Doe-beiaard’ heeft echte, gegoten bronzen klokjes die veilig zijn gemonteerd in een sprookjesachtige toren. De stokken van het klavier steken naar buiten waardoor het instrument bespeelbaar is.
Aan geïnteresseerde kinderen geen gebrek: Lydia Zwart bracht een leuke, educatieve voorstelling met haar sprekende poppen. Eén van de poppen – een kat – zong zelfs het kattenduet van Rossini, begeleid op de beiaard door Lydia’s vader Boudewijn.
Dit jaar bestaat Nederland als land 450 jaar. Een twintigtal gemeenten in Nederland heeft zich verenigd in een comité om daar aandacht aan te besteden. Omdat dit feit zich uitstekend laat rijmen met zoiets Nederlands als de beiaardcultuur, lag het voor de hand om e.e.a. te combineren. Componist/pianist Jeroen van Veen kreeg van de KNKV de opdracht om een beiaardstuk te schrijven met als thema’s: vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid, waarin ook de verbinding met 450 jaar Nederland tot uiting moest komen. Om het stuk goed speelbaar voor beiaard te maken ging hij te rade bij beiaardier Frank Steijns.
Tijdens een officieel moment werd het werk ‘Dutch Delight’ overhandigd aan burgemeester Jos Wienen van Haarlem, de woordvoerder van het comité van de 40 gemeenten.
Bij de opdracht was de bepaling opgenomen dat het werk ook samen met de doe-beiaard kan worden uitgevoerd. En zo geschiedde het dat even later een gedeelte van Dutch Delight werd gespeeld door Jan-Geert Heuvelman op de doe-beiaard en Boudewijn Zwart op de reizende beiaard.
Verder op het terrein van het Openluchtmuseum stond een kleine tentoonstelling van de KNKV en de klokkenmusea van Asten en Heiligerlee opgesteld. Ook hier lag de nadruk op educatie. Kinderen konden de handbellen proberen en klokjes vouwen van papier. In de loods kon je op filmpjes het proces van het klokkengieten volgen.
Ondanks het extreem warme weer was er genoeg geïnteresseerd publiek dat kon kennis nemen en genieten van wat de beiaardwereld te bieden heeft.
Dick Klomp
Met dank aan Leo Samama voor de foto’s © en Johan Kloosterboer voor de foto’s © en de informatie uit het persbericht.
Het project Doe-beiaard is mede mogelijk gemaakt door het Fonds Cultuurparticipatie en het PBCFonds op naam: Lydia Vroegindeweij Fonds.
Door de eeuwen heen staat een beiaard symbool voor vrede. Voor dit
(klokkenspel)instrument schreef pianist en componist Jeroen van Veen een speciale
compositie die zaterdag 13 augustus in première gaat op de Dag van de Beiaard. In het
muziekstuk verwerkte Van Veen de vier kernwaarden van het Samenwerkingsverband
1572-gemeenten: vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid.
In 2022 viert en herdenkt het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten (SW 1572) ‘de
Geboorte van Nederland’. Die kreeg 450 jaar geleden gestalte met de eerste Vrije
Statenvergadering in 1572 in Dordrecht. Wat volgde was een zoektocht van vierenhalve eeuw
naar vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid. Deze vier kernwaarden
uit het verleden ziet SW 1572 als inspiratiebron en verbindende thema’s in het heden. Met als
zelfbenoemde opdracht Nederland toekomstbestendiger te maken door discussies te voeren
met inwoners en organisaties, maar ook door lezingen, tentoonstellingen, herdenkingsweken,
lespakketten voor scholen enz. De vredescompositie is daar een sprekend voorbeeld van.
Compositie
Zo trekt SW 1572 op met de Koninklijke Nederlandse Klokkenspel-Vereniging (KNKV) over
het thema vrede. Deze bijzondere samenwerking heeft geleid tot een even verrassende als
originele uitkomst: een speciale compositie voor beiaards. Ada Boerma, voorzitter van de
KNKV. ,,Toonaangevend pianist en componist Jeroen van Veen heeft via onze vereniging in
opdracht van SW 1572 een compositie gemaakt, waarin hij de thema’s vrede,
verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid heeft verwerkt. Klokkenspel heeft door
de eeuwen heen symbool gestaan voor vrede.’’
Muziek verbindt
Jos Wienen, voorzitter van SW 1572, onderschrijft dat en ziet een duidelijke parallel met het
heden. ,,Begin maart van dit jaar hebben veel beiaardiers deelgenomen aan de muzikale actie
voor Oekraïne. Ook in Haarlem, de stad waar ik burgemeester ben. Dan merk je dat muziek
troost biedt en mensen en volkeren verbindt.’’ Wienen is uiteraard van de partij in het
Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem als de compositie daar op zaterdag 13 augustus
(vanaf 13.00 uur) in première gaat. Een première waar iedereen welkom is.
Doe-beiaard
Voor de ‘doop’ van de compositie gebruikt de KNKV een rijdende beiaard en een
zogenaamde Doe-Beiaard. De laatste is een klein verplaatsbaar instrument in de vorm van een
toren, compleet met (dertien) bronzen klokken, klavierstokken, draden, klepels, repetitieveren,
galmborden, uurwijzer, torenspits én een haantje. Na de première komt de compositie
beschikbaar voor alle Nederlandse beiaardiers.
Op maandag 25 april is het eerste prototype van een nieuw muziekinstrument, de Doe-beiaard gepresenteerd aan de Nederlandse beiaardiers en musici. Aan Lydia Vroegindewij, organist en pedagoog en “moeder van het Doe-orgel”, de eer om de Doe-beiaard te onthullen. Lydia heeft ruim 10 jaar geleden samen met een orgelbouwer het concept van het Doe-orgel ontwikkeld. De Doe-beiaard is een vervolg op het succesvolle “Doe-orgel”, waarvan er inmiddels 150 staan wereldwijd.
De Doe-beiaard is een klein instrument, dat in twee kisten geleverd wordt, die samen, de een op de ander, een toren vormen. In de toren hangen 13 bronzen klokken. In de toren ligt daarnaast het materiaal dat je nodig hebt om de toren en de beiaard daarin af te bouwen. Dat afbouwen begint met het monteren van de houten klavierstokken in het frame. Daarna wordt de verbinding gemaakt tussen het klavier en de klokken door het aansluiten van de draden, klepels en repetitieveren. Ook galmborden, uurwijzers, torenspits en t’ haantje worden niet vergeten.
Het resultaat van al die inspanning: een miniatuur toren met een prachtige beiaard, waarop gespeeld kan worden. Het instrument is ook geschikt voor samenspel met andere instrumenten en nodigt uit om er bij te zingen of om erop te improviseren.
De Doe-beiaard is allereerst een project voor kinderen in de bovenbouw van het basis onderwijs (groep 5tot 8). In een bijgevoegde lesbrief wordt uitgelegd wat een beiaard is en hoe die ontstaan is. Daarnaast worden suggesties worden gedaan voor lessen over o.a. geluid, techniek, taal. Na afloop van het project weten de kinderen ongetwijfeld wat het spreekwoord “dat klinkt als een klok” betekent.
Het leuke van dit project is dat kinderen de Doe-beiaard zelf in elkaar kunnen zetten. Het team dat dit instrument ontwikkeld heeft, heeft zich van meet af aan afgevraagd hoe de beiaard vanuit de hoge toren naar het publiek, naar de kinderen, te brengen. Zo kunnen de kinderen niet alleen hun eigen toren bouwen, maar er ook een echt allerlei liedjes op spelen. Alles wijst zich bijna vanzelf en de bijgeleverde instructiekaarten helpen de kinderen snel op weg. Voor het bouwen hebben de losse onderdelen bovendien een gekleurde markering, zodat direct zichtbaar is wat bij elkaar hoort. Dat kan allemaal op de Doe-beiaard en daarom heet het nieuwe muziek instrument ook “Doe-beiaard”.
De Doe-beiaard is ontworpen en gebouwd door een team van vakmensen. De grootste uitdaging van het project was: geschikte klokken te vinden. Bronzen klokken zijn zwaar, de kleinste klokjes wegen al snel 10 kilo. Dat is te veel gewicht voor een bouwpakket voor het onderwijs. Bovendien is het niet veilig voor kinderen. Er zijn handbellen getest, evenals klokken van ander materiaal, maar allemaal zonder het gewenste resultaat. Om het probleem van het gewicht op te lossen is een nieuw type klok ontworpen. Waar een normale bronzen klok van een bepaalde toonhoogte al snel 10 kilo weegt, wegen deze bronzen klokjes 2 kilo. Nooit eerder werden zulke lichte en toch goed klinkende bronzen klokken ontworpen en gegoten. Dat maakt de Doe-beiaard een baanbrekend instrument.
Met de Doe-beiaard krijgen de beiaardiers een handzaam en toegankelijk muziekinstrument tot hun beschikking dat niet alleen in het onderwijs gebruikt kan worden. Ook het culturele erfgoed, de beiaardcultuur, kan ermee bij een breed publiek onder de aandacht worden gebracht. Iedereen kan zo een beiaard van dichtbij zien zonder dat daarvoor een hoge toren te beklimmen. De Doe-beiaard kan daarnaast ingezet worden bij lezingen, voorstellingen, braderieën, tijdens Open monumentendag en de Open torendagen en nog veel meer activiteiten.
De Koninklijke Nederlandse Klokkenspel-Vereniging (KNKV) heeft het ontwerp en de bouw van de Doe-Beiaard geheel in eigenbeheer uitgevoerd. Dankzij de inzet van het bouwteam en vele vrijwilligers is het mogelijk om dit unieke project verder uit te rollen.
Wilt u ook een bijdrage leveren aan dit unieke project, dan kunt U een gift overmaken naar rekening NL75 INGB 0000 1662 86 van de KNKV onder vermelding van “Gift Doe-beiaard”. Bij voorbaat hartelijk dank
Het project Doe-beiaard is mede mogelijk gemaakt door het Fonds Cultuurparticipatie en het PBCFonds op naam: Lydia Vroegindeweij Fonds.